Računarom podržane tehnologije (Computer aided technologies - CAx), odnosno CAx tehnologije predstavljaju skup softverskih alata pomoću kojih se najčešće automatizuju aktivnosti tokom razvoja novog proizvoda i pripreme njegove proizvodnje.
Umesto Računarom podržane tehnologije, često se u praksi koriste termini CAx tehnologije, PLM sistem (Product Lifecicle Management - Sistem za upravljanje životnim ciklusom proizvoda) ili CAD/CAM/CAE. Analogno, softveri koji pokrivaju ove tehnologije se zovu CAx softveri, PLM softveri ili CAD/CAM/CAE softveri.
Računarom podržane tehnologije t.j. CAx tehnologije pokrivaju automatizaciju pomoću računara velikog broja specijalizovanih oblasti poput projektovanja, konstruisanja, planiranje proizvodnje, pripremu proizvodnje, kontrolu... Krajnji rezultat automatizacije neke je specijalistički softver zadužen za rešavanje zadataka iz te oblasti. Tako postoje CAx softveri za automatizaciju projektovanja (CAD - Computer Aided Design), za automatizaciju proizvodnje (CAM - Computer Aided Manufacturing), za automatizaciju proračuna (CAE - Computer Aided Engineering), itd. Svaki od ovih softvera ima svoju skraćenicu koja se obično formira od reči Computer Aided (CA, Računarom podržano) i početnog slova reči koja označava naziv oblasti koja se automatizuje. Tako na primer skraćenica CAD znači Computer Aided Design što se prevodi kao računarom podržano projektovanje ili projektovanje pomoću računara, skraćenica CAM znači Computer Aided Manufacturing što se prevodi kao računarom podržana proizvodnja itd.
Da bi zadovoljili zahteve savremenog tržišta preduzeća moraju biti konkurentna, a to se može postići visokim kvalitetom proizvoda, kratkim vremenom razvoja novih proizvoda, fleksibilnošću proizvodnje, kvalitetnim asortimanom proizvoda, niskom cenom… Odgovoriti na ovako složene zahteve nije moguće bez automatizacije pomoću računara svih faza od koji se sastoji životni ciklus proizvoda t.j. bez primene računarom podržanih tehnologija (CAx tehnologija). Specifičnost i veliki broj zadataka koje treba rešiti tokom razvoja novog proizvoda i njegove proizvodnje izazvala je pojavu raznih vrsta računarskih programa za automatizaciju što više procesa, ovi računarski sistemi se zajedno nazivaju CAx softveri t.j. CAx programi.
Naravno, nisu samo CAx tehnologije ključne, za postizanje konkurentnosti potrebno je imati i moderne automatske mašine, moderno organizovano preduzeće, pratiti dešavanja i analizirati tržište, koristiti moderne tehnike marketinga…
Koncept računarom podržanih tehnologija je veoma jednostavan i logičan. Njegova suština je 3D model proizvoda koji se modelira u 3D CAD softverima tokom faze projektovanja. 3D model je računarska predstava realnog proizvoda, i on za sve CAx softvere predstavlja univerzalni ulazni podatak koji određuje geometrijski oblik proizvoda. Svaka od službi u preduzeću na osnovu 3D modela u svojim specijalističkim CAx softverima rešava svoje konkretne zadatke i generiše podatke za koje je odgovorna. Pošto su službe u preduzeću povezane pomoću računarske mreže (ili još bolje PDM softvera), koriste međusobno kompatibilne CAx softvere i isti 3D model, vremenom se formira centralna baza podataka o proizvodu i procesima. Lepše rečeno svi podaci generisani tokom životnog cikllusa proizvoda su u vidu jedinstvene baze podataka vezani za 3D model proizvoda. Napravljena promena na 3D modelu će se automatski proslediti svim učesnicima u procesu, i svako će, ako je to potrebno, ažurirati svoje podatke.
Da bi bilo jasnije i početnicima opisaću na slikovitiji način. Prvo se u 3D CAD softverima modeluje 3D model pomoću kojeg se definiše geometrija, odnosno oblik proizvoda. Na osnovu ovog 3D modela metodom konačnih elemenata se u CAE softverima vrše proračuni čvrstoće, simulira se kinematika i dinamika... Ako proizvod zadovoljava kriterijume postavljene projektom na osnovu 3D modela se pravi tehnička dokumentacija, u CAM softverima se simulira proizvodnja na RNU mašinama (CNC mašinama), prave se uputstva za korišćenje proizvoda, fotorealistične slike... Pomoću 3D modela koji predstavlja proizvod, u CAx softverima službe u preduzeću rešavaju konkretne zadatke iz faze životnog ciklusa proizvoda za koju su nadležne, a rezultati se zajedno sa 3D modelom nalaze smešteni u bazi podataka preduzeća.
Ovaj koncept razvoja i proizvodnje novog proizvoda omogućava u početnim fazama istovremeno odvijanje velikog broja aktivnosti. Jednostavnije rečeno CAx tehnologije omogućuju paralelni rad pojedinih učesnika u procesu razvoja i pripreme proizvodnje novog proizvoda. Koncept CAx tehnologija je u potpunosti kompatibilan sa zahtevima Konkurentskog inženjerstva (concurrent engineering), koji danas predstavlja jedan od najmodernijih koncepata za razvoj i proizvodnju novih proizvoda. Kod konkurentskog iženjerstva se ne eliminišu uobičajene faze razvoja i proizvodnje već se teži njihovom istovremenom (simultanom) odvijanju t.j. da se u jednom trenutku izvršavaju različiti zadaci razvoja i proizvodnje novog proizvoda.
Pošto koncept konkurentskog inženjerstva počiva na istim principa, za CAx softvere se slobodno može reći da su to alatke pomoću kojih se postiže konkurentno inženjerstvo, t.j. alatke pomoću kojih se ovaj koncept sprovodi u realnosti.
Razvoj i proizvodnja novog proizvoda sastoji se od nekoliko faza t.j. grupa aktivnosti:
definisanje projekta,
definisanje konceptualnog rešenja,
proračuni i analize,
konstruisanje i razrada proizvoda,
izrada prototipa,
planiranje proizvodnih procesa,
projektovanja tehnoloških procesa,
proizvodnje.
Treba napomenuti da će primenom CAx tehnologija sve ove faze i dalje postojati, ali će stepen njihovog preklapanja biti mnogo veći što će kao rezultat dati skraćenje vremena potrebnog za izlazak novog proizvoda na tržište. Kod starih koncepata razvoja proizvoda i proizvodnje, da bi se prešlo na sledeće faze morala se skoro u potpunosti definisati prethodna faza. Kod konkurentnog inženjerstva t.j. primenom CAx tehnologija, uz pravilnu organizaciju i raspoređivanje zadataka moguće je pararelno odvijanje velikog broja procesa. Na ovaj način ubrzava se razvoj i realizacija proizvoda jer se omogućava istovremeni rad velikog broja učesnika.
Ovde treba napomenuti da je za konkuretno inženjertvo veoma bitno da pored CAx softvera preduzeća koriste i softver za upravljanje podacima o proizvodu (PDM softver - Product data management). PDM softveri su posebna vrsta softevra koji su zaduženi za objedinjavanje CAx softvera, organizaciju podataka koji nastaju u njima, stvaranje centralne baze ovih podataka, komunikaciju između učesnika, kontrolu procesa... Samo zajedničkom upotrebom CAx i PDM softvera moguće je dobiti maksimalni rezultat.
CAx tehnologije nije moguće implementirati u preduzeća preko noći, to je težak i složen proces koji zahteva reinžinjering procesa u celom preduzeću, obuku kadrova, kupovinu softvera... Za vreme prelaznog perioda dok traje implementacija CAx tehnologija preduzeće će imati smanjenu produktivnost, dodatne troškove, ljudi će se suprotstavljati promenama... Postoji čak i veliki rizik da implementacija neće uspeti. Posebnu pažnju treba posvetiti izboru softvera, izboru firme koja će vršiti implementaciju softvera i obuci kadrova. Sve ovo ne bi trebalo da demotiviše preduzeća pošto je to danas jedini put kojim može da ide preduzeće koje hoće da bude konkurentno.